Lý do dẫn đến cuộc Đại Suy Trầm có thể chia ra ba hạng bực:
nền tảng (hay nền nhà, gồm những thay đổi cội rễ trên thế giới sau Chiến Tranh
Lạnh), cấu trúc (hay sườn nhà, hay chính sách kinh tế của quốc gia), và thị trường
(gồm doanh nghiệp, đầu tư và mua bán).
NỀN TẢNG
Có thể nói cội rễ của Đại Suy Trầm 2007 bắt đầu 17 năm trước
đó khi Chiến Tranh Lạnh chấm dứt. Bức màn sắt sụp đổ, cọng thêm những tiến bộ vượt
bực trong lãnh vực giao thông liên lạc qua Internet tạo điều kiện cho các công
ty Âu-Mỹ-Nhật ồ ạt đầu tư vào những nước kém mở mang mà quan trọng nhất trong số
đó là Trung Quốc. Trọng tâm kinh tế toàn cầu di chuyển từ Tây sang Đông là một
tiến trình còn đang xảy ra và mỗi ngày thêm gấp rút nên các nhà chuyên môn đều nhận
xét đây là một cơn đại chấn (titanic shift) mấy trăm năm mới xảy đến một lần và
sẽ còn ảnh hưởng rất nhiều lên thế giới trong toàn bộ thế kỷ 21.
Trở lại vấn đề kinh tế, tình trạng đầu tư ồ ạt của các nước
công nghiệp bơm ra bong bóng tại những nước đang mở mang. Tình trạng lạm chi trầm
trọng khiến tư bản tháo chạy dẫn đến cuộc khủng hoảng tài chánh 1998 bắt đầu từ
Thái Lan, rồi nhanh chóng lan ra toàn vùng Đông-Á, sau đó đến Nga, Đông-Âu và
Nam Mỹ với hậu quả trầm trọng làm sụp đổ nhiều chính quyền độc tài ở Indonesia,
Nam Hàn, Argentina. Nhưng sau đó đà tăng trưởng của các nước đang mở mang phục
hồi nhanh chóng nhờ vào tiềm năng sản xuất của khối này vẫn rất dồi dào. Giống
như người bị phỏng nặng một lần nên các quốc gia nói trên đều ghi khắc một bài
học là phải tạo dựng quỹ dự trữ ngoại tệ lớn nhằm ngăn ngừa tình trạng tư bản
tháo chạy lần nữa trong tương lai.
Từ năm 2000 bắt đầu xuất hiện ba bọc tiền khổng lồ: thứ nhất
từ quỹ dự trử của các nước Đông Á mà chủ yếu dựa vào xuất cảng; thứ hai là các
túi tiền căng phòng của Nga-Saudi-Na Uy do giá dầu tăng vọt; và cuối cùng gồm những
quỹ hưu trí của các nước công nghiệp khi dân Âu-Mỹ-Nhật chuẩn bị cho tuổi già.
Các nhà chuyên môn cho rằng ba bọng tiền lớn này chính là tình trạng thặng dự tư
bản vì khi lăng đến đâu thì đè bẹp mọi cấu trúc kinh tế của nước đó, kể cả những
nơi có hệ thống quản lý và giám sát chặc chẽ như Hoa Kỳ. Nói đơn giản là tiền
nhiều quá làm mờ con mắt.
Thay đổi cấu trúc cuối cùng là chính sách tự do tài chánh
(financial liberation) nhằm giúp tư bản lưu thông dễ dàng – hàng tỷ USD chuyền
tay chỉ qua một cái nhắp chuộc - đáp ứng cho nhu cầu đầu tư và thu vốn giữa các
quốc gia. Tiền như nước lúc nào cũng tìm chổ trũng chảy vào sanh lợi, nhưng tuôn
vào nhanh và nhiều quá lại sanh ra lụt lội.
Trước khi sang phần kế tiếp người viết xin nhấn mạnh rằng các
sự kiện nói trên đều TỐT vì giúp kinh tế toàn cầu phát triển và nhân loại tiến
bộ, nhưng những thay đổi cơ bản như vậy không khỏi dẫn đến nhiều hệ lụy bất ngờ!
CẤU TRÚC
Phần này chú trọng vào Hoa Kỳ vốn là trung tâm của cuộc Đại
Suy Trầm 2008.
Tiền bạc dư thừa nên ai cũng muốn gởi một phần dự trữ sang Mỹ
vốn được xem như nơi đầu tư an toàn nhất. Ngược lại công nghiệp sản xuất và chế
biến ở Hoa Kỳ đang chạy sang Trung Quốc nên chính quyền Bush tìm cách thúc đẩy
tăng trưởng qua việc giảm thuế để tăng tiêu thụ và đầu tư. Cho nên thuế má thu
nhập giảm cọng thêm gánh nặng chiến tranh Iraq tăng nhưng Hoa Kỳ vẫn vay mượn dễ
dàng từ ba bọng tiền nói trên.
Nhờ vậy nợ công nước Mỹ tuy tăng vọt mà NHTƯ Hoa Kỳ vẫn có
thể giữ lãi xuất cực thấp nhằm thúc đẩy tư nhân đầu tư và tiêu thụ. Nhưng ngành
sản xuất chạy ra nước ngoài nên tiền đầu tư trong nước chạy vào địa ốc. Trong
suốt 7 năm giá nhờ dễ mượn tiền nên giá nhà tăng vọt, qua đó tạo thêm công ăn
việc làm trong các ngành xây dựng, tài chánh và dịch vụ, qua Tổng Thống Bush mới
giữ được lá phiếu trong khi chiến tranh kéo dài tốn kém, ngân sách thiếu hụt và
ngành sản xuất sa thải công nhân. Nói cách khác tuy lương bổng không tăng nhưng
dân Mỹ cảm thấy giàu hơn vì giá nhà tăng.
Quốc Hội lại khuyến khích hai công ty địa ốc khổng lồ Fannie
Mae và Freddie Mac cho vay dễ dãi tạo cơ hội thực hiện giấc mộng Hoa Kỳ
(American Dream) trong đó mỗi gia đình sở hữu một căn nhà (và các vị dân cử mua
thêm lá phiếu). Hai hãng địa ốc bán công nói trên cùng với nhiều công ty tài chánh
như Bear & Stearns và Lehman Brothers được xem như có sự bảo đảm bán chính
thức của nhà nước Mỹ nên khi suy sụp tạo ra rất nhiều xáo trộn trong thị trường
vì không ai biết nhà nước có sẽ dùng tiền thuế của dân chúng cứu vớt hay không.
Những chính sách nói trên tạo ra cái khung cho doanh nghiệp đầu
tư, dẫn đến các nguyên nhân trực tiếp ảnh hưởng vào thị trường và người mua bán.
THỊ TRƯỜNG
Lãi xuất thấp nhưng không có chổ đầu tư nào khác ngoài địa ốc
(công nghệ thông tin chưa hoàn toàn phục hồi sau bong bón tin học 2001), nhà đất
lại được nhà nước ưu đãi nên các tay phù thủy tài chánh hăng hái bắt tay vào việc.
Trước đây, ngân hàng trực tiếp cho vay mua nhà rồi hàng tháng
chờ thu tiền. Nhưng nhiều chuyên viên tài chánh nảy sanh sáng kiến là họ có thể
bán các gói nợ địa ốc cho những nhà đầu tư khác nhằm gây vốn mới cho vay thêm một
lần nửa để sanh lời nhanh và nhiều hơn. Các nhà đầu tư quản lý của ba bọc tiền
từ Đông-Á, của những nước bán dầu và các quỹ hưu trí cũng hài lòng vì họ không
còn bị giới hạn phải mua nợ công hay chứng khoáng của Mỹ, nhưng nay họ có thể đầu
tư vào thị trường địa ốc tại Hoa Kỳ với lợi nhuận cao và độ rủi ro thấp. (Nói
chung thì an toàn nhất là công phiếu, rồi đến địa ốc và sau cùng là cổ phiếu).
Những chuyên viên tài chánh lại tìm thêm cách để giảm thiểu
rủi ro qua việc mua bảo hiểm cho các gói nợ địa ốc để các nhà đầu tư càng thêm
an tâm, trong lúc chủ bảo hiểm lớn nhất là đại công ty AIG cũng hài lòng bán bảo
hiểm ào ạt mà không sợ bị thua lổ vì giá trị các gói nợ cứ tăng vọt theo giá nhà
đất.
Áp lực lợi nhuận ngày càng tăng khiến ngân hàng, các nhà đầu
tư và công ty bảo hiểm đua nhau tạo ra các gói nợ mới tác động trực tiếp đến người
tiêu thụ. Kẻ mua người bán đều công khai gian dối một cách hợp pháp khi nhiều
người ở Mỹ còn nhớ đến các khoảng cho vay hàng trăm ngàn USD mà không cần vốn
(zero down), không cần chứng minh thu nhập (no proof of income), lãi xuất bong
bóng (balloon interest), bơm phòng giá trị nhà để tái vay mượn (re-finance) vào
năm 2004-2007.
Các chuyên viên tài chánh kể cả những kinh tế gia thượng thặng
tính toán đến khả năng giảm thiểu rủi ro ngay khi giá nhà xụt tệ hại xuống 6%.
Hơn thế các mô hình (simulations) chỉ dự trù địa ốc mất giá chỉ ở vài địa phương
chớ không thể toàn nước Mỹ cùng một lúc. Nhưng không ngờ do tình trạng cho vay
cẩu thả tràn lan ở mọi tiểu bang nên đến năm 2007 con số người quịt nợ do vay mượn
quá khả năng tăng nhanh, giá nhà theo đó
giảm 10%, rồi 20%, 30%. Khi đó thì ngân hàng, các nhà đầu tư quốc tế và hảng đại
bảo hiểm hốt hoảng: những gói nợ địa ốc trộn lẫn trong đó cả nợ tốt lẫn nợ xấu
theo kiểu chả lụa thịt heo trộn thịt chuột, lại chuyền tay nhiều lần giữa các
nhà đầu tư nên không ai còn biết mình lời lổ bao nhiêu. Ngân hàng sợ thiếu
thanh khoảng nên đóng băng ngừng cho vay khiến những đại công ty như GE cũng không
có tiền trả lương nhân viên. Dòng tiền chảy là mạch máu của kinh tế thị trường
nhưng bị tắt nghẽn bắt đầu cho cuộc Đại Suy Trầm 2007-09.
KẾT LUẬN
Bài học đáng nói nhất là ngoại trừ việc vay mượn cẩu thả trong
giai đoạn cuối thì những nguyên nhân còn lại dẫn đến cuộc Đại Suy Trầm đều là các
bước tích cực góp phần phát triển và ổn định kinh tế toàn cầu, hay nhằm giải
quyết các nhu cầu quốc gia trong trung và ngắn hạn. Chính vì nhiều cái tốt chồng
chất lên nhau nên các kinh tế gia hàng đầu không thể ngờ được là dẫn đến hậu quả
vô cùng tai hại.
Từ sau cuộc Đại Suy Trầm đến nay lại thêm một quả banh tài
chánh thứ 4 lớn hơn cả ba bọc tiền còn lại (mother of all) giá trị 16 ngàn tỷ
USD do các Ngân Hàng Trung Ương Âu-Mỹ-Nhật-Hoa bơm, và đang tiếp tục bơm, để cấp
cứu thị trường hay thúc đẩy tăng trưởng. Liệu thế giới có đang đi vào một cuộc
khủng hoảng mới, không sẽ là chủ đề trong một bài viết sắp tới đây.
Vay tiền trả góp nhanh chóng, hồ sơ vay đơn giản, nhiều hình thức vay tiền nhanh đa dạng như : vay tiền bằng cavet xe máy, vay tiền theo bảng lương,vay tiền theo sim viettel hoặc vay tín chấp vpbank . Chỉ cần liên hệ để nhận được tư vấn miễn phí
ReplyDelete