Bài này tóm lược những phân tích trước đây về 3 cách nhìn khác
nhau đối với khoảng cách giàu nghèo trong nước Mỹ.
Cách mỗ xẻ thứ nhất là vạch một đường phân chia giữa nhóm siêu
giàu (super rich với thu nhập trung bình 26 triệu USD) với 99.99% dân chúng còn
lại. Trong số này gồm các tỷ phú Bill Gates (Microsoft) và Jeff Bezos (Amazon)
vốn đã lập nên sự nghiệp vĩ đại từ bàn tay trắng, nhưng ngược lại cũng có nhiều
chủ ngân hàng suýt làm sụp đổ nền kinh tế Mỹ năm 2008 mà không hề bị phạt vạ;
hoặc các CEO lương bổng hàng chục hay trăm triệu USD trong khi nhân viên thất
nghiệp và hảng xưởng di dời ra ngoại quốc.
Cách nhìn này dễ gây khích động trong quần chúng. Tuy nhiên Hoa
Kỳ là một nước tự do nên phải chấp nhận khoảng cách giàu nghèo cùng những ưu điểm
và khuyết điểm của chủ nghĩa tư bản. Nhà giàu như Bill Gates hay Jeff Bezos thuộc
loại “tư bản tốt” vì đã tạo ra của cải và hàng trăm ngàn công ăn việc làm với đồng
lương lớn trong nước Mỹ nên cần được khuyến khích thay vì bị ghanh ghét và đòi
phải trừng phạt theo như quan điểm của cánh tả Bernie Sanders và Elizabeth
Warren. Ngược lại nhà nước cần thay đổi mô hình kinh tế để thúc đẩy hảng xưởng
không chạy theo lợi nhuận trước mắt mà phải đầu tư lâu dài nhằm tạo công ăn việc
làm trong nước Mỹ, đồng thời lấp đầy các lổ hỏng thuế má nhằm ngăn chận kẻ quyền
thế làm giàu bất lương cho dù là không phạm phát.
Cách mỗ xẻ thứ nhì là vạch một đường thẳng phân chia giữa 15%
trí thức trung lưu trở lên và 85% dân chúng còn lại. Thành phần trí thức trung
lưu gồm các chuyên viên có trình độ đại học và thích ứng với toàn cầu hóa nên lương
cao, lại sở hữu chứng khoáng và nhà đất ở những vùng tăng giá nhanh như Cali , Seattle , New York , Washington
DC Nam
Nếu hai cách nhìn (1) và (2) chú trọng đến khoảng cách kinh
tế thì cách mỗ xẻ thứ 3 lại chia bản đồ địa lý nước Mỹ Hoa Kỳ ra thành 3 khu vực:
(a) những trung
tâm văn hóa, kinh tế, thương mại và kỷ thuật vô cùng thịnh vượng dẫn đầu thế giới
nằm dọc theo bờ biển miền Tây (Cali và Seattle ), Đông Bắc (New York
và Washington DC )
cùng biên giới phía Nam (Texas , Florida , Arizona
(b) các trung tâm
đô thị cũ kỹ (inner cities) nơi tập trung hàng chục triệu người nghèo gốc Trung
Mỹ và da đen và tỷ lệ phạm pháp lên đến 70-80% trong dân chúng;
(c) vòng đai
han rỉ (rust belt) trải dài ở nhiều tiểu bang nằm sâu trong nội địa, đất sinh sống
của hàng chục triệu gia đình công nhân da trắng nay bị đe dọa bị mất việc bởi
toàn cầu hóa và hiện bị nạn cần sa ma túy hoành hành.
Hoa Kỳ không thể ổn định chính trị nếu không dập tắt được lò
lửa bất mãn nổ bùng từ vùng rust belt hiện tại. Ngược lại các inner cities là một
ung nhọt hư thối mà nước Mỹ dù đã bỏ rất nhiều tiền của nhưng vẫn không giải
quyết được vấn nạn bần cùng và tội phạm. Một nghịch lý khi nhà nước mở rộng các
chương trình trợ cấp xã hội nâng đỡ dân nghèo lại gây nên tình trạng lạm dụng,
lười biếng và ỷ lại mà đánh mất ý chí cầu tiến trong các inner cities và rust
belt. Phong trào Dân Quyền (Civil Rights) đã góp phần bần cùng hóa các inner
cities khi ưu đãi cho người da đen thay vì thúc giục họ phấn đấu, trong khi toàn
cầu hoá và tự động hóa làm hại giới công nhân da trắng ở các rust belt khiến họ
đánh mất công ăn việc làm. Dân quyền và toàn cầu hóa lại là sản phẩm trí tuệ của
giới trí thức miền Tây và Đông Bắc nên giữa hai khu vực rất thành công này lại
có sự chia rẽ sâu sắc về cả quan điểm chính trị và đời sống kinh tế với những vùng
đất còn lại của nước Mỹ. Người da đen sống trong các inner cities ít đi bỏ phiếu;
ngược lại dân da trắng ở các rust belt kết hợp lại nhờ vào Facebook nên đi bầu năm
2016 làm khuynh đão nền chính trị truyền thống trước đây do giới ưu tú (elites)
miền Tây và Đông Bắc chi phối.
Trên đây là 3 bức tranh sơ lược về hố sâu giàu nghèo và khoảng
cách văn hoá trong nước Mỹ, và sẽ dẫn đến đề tài kế tiếp phân tích vai trò của
nhà nước để tạo sự ổn định khi mà chủ nghĩa tư bản làm chênh lệch mức độ hài hòa
trong xã hội.
No comments:
Post a Comment