Nhiều người
theo dõi tình hình kinh tế Âu-Mỹ không khỏi ngạc nhiên về những hiện tượng nghịch
lý: Hoa Kỳ tuy đã mang nợ nhiều nhất thế giới nhưng các chuyên viên còn đòi
chính quyền tăng chi thêm để vực dậy nền kinh tế, trong khi các nước Nam Âu thắt
lưng buộc bụng đã từ 3 năm nay mà tình trạng thất nghiệp và tỷ lệ nợ công so với
GDP vẫn mỗi ngày tăng vọt đến mức đáng sợ!
Theo cách
nhìn thông thường thì một người thiếu nợ phải cần kiệm nhịn ăn xài để trả nợ,
nhưng lập luận này không hoàn toàn đúng khi áp dụng vào kinh tế vĩ mô.
Một quan điểm khác ví nền
kinh tế yếu kém như người đã mắc bệnh lại thêm nợ nần. Anh ta chẳng những không
thể cắt giảm chi tiêu mà còn phải vay thêm tiền đi mua thuốc tẩm bổ để phục hồi
sức khoẻ đi làm rồi mới mong trả được nợ; còn cứ nằm trong nhà để cắt giảm ăn
xài thì thêm ốm yếu, chẳng có hy vọng gì thanh toán nợ nần vốn ngày thêm chồng
chất.
Trên thị trường phải có kẻ bán người mua. Nếu bất ngờ xảy
đến khủng hoảng khiến mọi người lo lắng bớt chi tiêu sẽ sanh ra tình trạng nhiều kẻ bán thiếu người mua, doanh
nghiệp đâm ra thua lổ phải
cắt giảm công nhân viên. Dân chúng
càng sợ mất việc
nên thêm tiết kiệm, nền kinh tế cứ thế rơi vào vòng xoáy suy sụp mà không thể tìm ra
động cơ kích thích tăng trưởng.
Trong nước có hai khu vực công và tư. Khi tư nhân và doanh nghiệp cắt xén
lại chính là lúc mà nhà nước phải tăng chi để bù đắp cho khoảng trống tiêu thụ
bằng cách đầu tư vào nhiều
lãnh vực như giáo dục, lưu thông, năng lượng v.v… qua đó tạo công ăn
việc làm và tái ổn định
thị trường; nhờ vậy niềm tin
được phục hồi,
dân chúng lạc quan mua sắm giúp
doanh nghiệp tăng sản xuất. Khi đầu máy kinh tế phát triển thì thuế má được tăng thu, nhà nước nhờ vào đó để trang
trải các khoảng lạm chi trước đây và tái cân bằng ngân sách.
Đó là phần trình bày rất sơ lược về lý thuyết của nhà
kinh tế học Keynes đối với vai trò của nhà nước trong khủng hoảng kinh tế. Theo
ông thì ngân sách của nhà nước chỉ cắt xén khi kinh tế tăng trưởng - tức là lúc
mà khu vực tư nhân mạnh; ngược lại trong khủng hoảng chính quyền phải lạm chi
ngân sách để bù đắp cho những yếu kém của lãnh vực tư.
Nhưng như nhiều lý thuyết xã hội khác khi đem ra áp dụng
mới thấy có những trở ngại không tiên liệu được.
Nhà nước nắm trong tay rất nhiều quyền hạn, và một khi đã
có thói lạm chi thì họ cứ tiếp tục
phung phí cho dù trong khủng hoảng hay phát triễn. Tại một nước độc tài
tất nhiên ý kiến của người dân ít được tôn trọng, còn trong một quốc gia dân chủ
như Hoa Kỳ các chi tiêu công cộng lại chính là phương thức hữu hiệu để mua lá
phiếu của dân chúng - cho nên những đảng phái chính trị chỉ
nói mà ít dám cắt giảm ngân sách. Cho nên nhiều nước thâm thủng ngân sách triền
miên trong đó có cả Hoa Kỳ.
Thực tế thứ nhì là ngân sách nhà nước dù rất lớn nhưng lại
do một nhóm nhỏ quyết định nên khó lòng đáp ứng quy luật thị trường tự do. Cụ
thể là các khoảng chi tiêu thường có lợi cho những tập đoàn lớn và khối lợi ích
trước rồi mới ảnh hưởng dần xuống dân chúng nên tạo ra tình trạng mất thăng bằng
trong kinh tế. Riêng tại Việt Nam và Trung Quốc thì các khối kích cầu năm 2008 lại chính là nguyên nhân dẫn đến
bong bóng địa ốc sau này. Ngay cả ở Mỹ hệ quả của các khoảng tài
trợ đã giúp cho các ngân hành và công ty lớn trước rồi mới rơi rớt đến dân
chúng.
Trở lại thí dụ ban đầu của một anh nghiện nghập nên sanh
ra nợ nần và bệnh hoạn: thực tế là rất nhiều người lâm vào cảnh này lại đi vay
tiền để mua thêm thuốc phiện làm an thần, thay vì dùng tẩm bổ phục hồi sức khoẻ
để đi làm trả nợ. Hoàn cảnh nói trên rất giống các quốc gia bị lạm chi ngân
sách.
Hoa Kỳ độc
nhất nắm một vị thế ưu đãi mà không quốc gia nào khác có được: họ mượn nợ bằng
đô-la thì họ có thể in đô-la để trả nợ! Dĩ nhiên khi đô-la mất giá thì đời sống
của dân chúng nhất là những người sống bằng tiết kiệm và đồng lương cố định trở
nên khó khăn hơn, nhưng bù lại giá trị của nợ công cũng theo đó sụt giảm (cho
dù vay mượn từ dân chúng hay nước ngoài) nên lại là cách thức thanh toán nợ nần
nhanh chóng. Các nước khác dù rất ấm ức nhưng không còn chổ nào khác gởi tiền
nên cứ phải cho Hoa Kỳ vay mượn dù mức lãi thật sự đã xuống mức âm.
Cho nên bài
toán kinh tế đã phức tạp nhưng các thủ đoạn kinh tế còn tinh vi hơn nhiều!
No comments:
Post a Comment