Angela Merkel: nước Đức trên hết

Bà Thủ Tướng nước Đức Angela Merkel thường được ca ngợi như thành trì của chủ nghĩa hợp tác đa phương (multilateralism) sau vụ Brexit và Trump đắc cử năm 2016. Nhưng nếu nhìn kỹ trong 14 năm cầm quyền bà Merkel đã thực hiện chính sách Nước Đức Trên Hết nhằm bảo vệ quyền lợi của Đức nhưng rạn nứt sự đoàn kết trong nội bộ Âu Châu, khối Euro và NATO. 

Tiêu biểu là các nước trong NATO cam kết chi tiêu 2% GDP cho quốc phòng nhưng nước Đức liên tục thất hứa chỉ dành 1.5 % GDP vào quân đội. Năm 2014 khi Nga tấn công Ukraine và đe dọa hòa bình ổn định của Âu Châu thì chính phủ Merkel lại cắt thêm 25% ngân sách quốc phòng, đến mức Obama phải than phiền rằng nhiều nước Âu Châu “ăn có” (free rider) trông cậy vào chiếc dù an ninh của Mỹ mà không chịu chi tiền [1]. Kết quả là phi cơ chiến đấu không được bảo trì, nhân sự không được huấn luyện, quân đội Đức trở nên hèn yếu [2] 

Đến thời Donald Trump bị thúc giục ráo riết nên Đức cam kết sẽ tăng ngân sách quốc phòng nhưng với nhịp độ từ từ và chậm rải để đạt đến 2% GDP vào năm 2024 (!). Nay Đức lại cắt giảm chi phí quân sự trong 3 năm 2019-2021 [3], vậy mà Bộ Ngoại Giao vẫn chày chối biện hộ rằng ngân sách tuy “khó hiểu” nhưng Đức vẫn giữ đúng các cam kết với đồng minh [4]. Mỹ phải tự hỏi nếu Âu Châu cảm thấy không cần thiết để chi tiêu cho NATO thì tại sao dân chúng Hoa Kỳ phải đóng thuế để duy trì mối liên minh quân sự lổi thời này?

Điểm thứ nhì khi Đức hợp tác với Nga xây đuờng ống dẫn khí đốt Nordstream 2 cho dù gặp sự phản đối mạnh mẻ của các đồng minh Hoa Kỳ và nhiều nước Âu Châu như Ba Lan và Ukraine. Hợp đồng giữa Đức và Nga được ký kết vội vã năm 2005. Đến năm 2014 Nga tấn công Ukraine, nhưng dù Nga trở thành mối đe dọa cho hòa bình và ổn định của Âu-Châu tuy vậy Đức vẫn không hủy bỏ hợp đồng để trừng phạt thái độ xâm lăng của Nga. Các nước Âu Châu e sợ (a) Nga thu thêm ngoại tệ nhờ bán khí đốt để duy trì chế độ Putin, và (b) Nga sử dụng khí đốt như vũ khí chiến lược nhằm áp lực Âu châu trong trường hợp một cuộc khủng hoảng mới xảy ra, nhưng chính quyền Merkel vẫn khăng khăng không thay đổi lập trường cho dù bị công kích kịch liệt.

Tóm lại chính sách của Đức đối với NATO và Nga là hưỡng lợi hai đầu: không tăng ngân sách quốc phòng vì nay đã có Ba-Lan và Tiệp Khắc làm tấm bình phong che gió bão từ Nga, trong khi tiếp tục mua khí đốt từ Nga cho lợi ích kinh tế.

Điểm thứ ba trong thời gian khủng hoảng đồng Euro, Đức là nền kinh tế mạnh nhất Âu Châu nên áp lực lên ECB (Ngân Hàng Trung Ương Âu Châu) áp đặt chính sách khắc khổ khiến các nước Hy Lạp, Tây Ban Nha và Ý gần như kiệt quệ. Kinh tế Nam Âu suy sụp làm đồng Euro tuột giá. Đức lại hưỡng lợi được hai đầu khi xuất cảng tăng nhờ Euro mất giá; đồng thời Đức lại có thể mượn tiền với phân lời rẻ mạt vì nhiều người muốn gởi tiền an toàn vào nền kinh tế mạnh nhất Âu Châu. Nguy cơ cuộc chiến tiền tệ nay lại tăng lên khi ECB vừa cho biết sẽ hạ thấp thêm phân lời nhưng vì đó khiến đồng đô-la Mỹ tăng giá (do phân lời ở Hoa Kỳ cao hơn Âu Châu) khiến giá hàng xuất cảng của Mỹ trở nên đắt đỏ hơn [5].

Điểm thư tư vào năm 2015 bà Merkel đơn độc quyết định mở cửa đón nhận 1.5 triệu người tỵ nạn từ Syria. Cho dù nay bà Merkel nay bị quá nhiều áp lực nên phải thay đổi chính sách nhưng quyết định vội vả và đơn phương này đã làm nổ bùng làn sóng chống di dân, trực tiếp tạo nhiều chia rẽ khiến phong trào dân xã tại Đức và dân túy ở các nước Âu Châu rầm rộ nổi lên.

Cuối cùng, chính quyền Merkel hiện nay là một nhà nước yếu vì không kết hợp được với các đảng phái khác để tạo đa số cầm quyền. Nhưng một nhà nước yếu lại phù hợp với các tính toán của bà Merkel vì Đức tránh né được các quyết định táo bạo cần thiết nhằm ổn định NATO, khu vực Euro và Âu Châu.

Cựu Thủ Tướng Đức Helmut Kohl vốn là cha đẻ của đồng Euro và việc tái thống nhất nước Đức đã than phiền (nhưng sau đó ông chối) “Chính bà này (Merkel) đang phá nát Âu Châu” (This girl (Merkel) is destroying my Europe [5]). Bà Merkel theo chủ nghĩa quốc tế hợp tác đa phương (international multilateral partnership) chỉ khi nào có lợi cho nước Đức dù phải thiệt hại đến NATO, khu vực Euro và Âu Châu.

***

1. Is Barack Obama right to criticise Nato's free riders? Of course he is – The Guardian 03/11/2016

2. German military requires urgent action: parliamentary report – Reuters 01/09/2019

 

3. German Defense Spending Is Falling Even Shorter. The U.S. Isn’t Happy.03/16/2019

4. Germany Will Meet Its NATO Commitments, Foreign Minister Says - Atlantic Council 04/03/2019

 

4. ECB Signals Possible Rate Cut Prompting Trump Tweets – Wall Street Journal 06/18/2019

 

5. Crashed: How a Decade of Financial Crises Changed the World – by Adam Tooze